توتیای دریایی: توکسینولوژی، ترکیبات فعال زیستی و مدیریت درمان آن

زمینه: توتیاهای دریایی به‌دلیل پوست خاردار خود در شاخه خارپوستان (Echinoderm) طبقه‌بندی می‌گردند. ساپونین‌ها، عمده متابولیت‌های مسئول فعالیت‌های بیولوژیکی خارپوستان هستند. گفته می‌شود حدود 80 گونه از توتیای دریایی برای انسان زهری می‌باشند. خار، پدیسلاریا و برخی از اندام‌های دیگر نظیر غدد جنسی و مایع سلومیک این جانوران، حاوی توکسین‌ها و ترکیبات فعال می‌باشند. در این مطالعه مروری، توکسینولوژی، ترکیبات فعال زیستی عصاره‌های آنها و مدیریت درمان آسیب با این جانوران زهرآگین، مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. یافته‌ها: کنتراکتین A، اکینوکروم A، اکینومترین، پروتئین عمده زرده (MYP)، سنتروسین‌های 1 و 2، کاتپسین X/B، استرونگیلوستاتین‌های 1 و 2، ویتلوجنین، توکسین UT841، اسپینوکروم‌ها و گروه پروستاتیک پدیتوکسین به نام پدوکسین از مهم‌ترین ترکیبات به‌دست آمده از این جانوران می‌باشند. بعضی افراد به دنبال خوردن غدد جنسی توتیای دریایی، به‌ویژه در طول فصل تولید مثل، علائم مسمومیت را از خود نشان می‌دهند. برخی از این علائم شامل علائم آلرژی به عنوان اولین علامت، حالت تهوع، اسهال، استفراغ، دیسترس اپی گاستر، سردرد شدید، تورم لب، تورم دهان، ایجاد بزاق، درد شکمی و برخی علایم سیستمیک نظیر افت فشار خون، بی‌حسی و ضعف هستند. اکثر آسیب‌زایی با توتیاهای دریایی می‌تواند از مواجهه با خارهای آنها ایجاد گردد که می‌توانند تولید عوارض متعددی مانند گرانولوما، آرتریت سینویت، ادم، هیپرکراتوز و حتی نورمای عصب نمایند. آسیب با پدیسلاریاها ممکن است ایجاد درد شدید، ادم موضعی، خونریزی، بی‌حالی، ضعف، مورمور شدن، درد مفاصل، آفونی، گیجی، سنکوپ، فلج عضلانی عمومی، دیسترس تنفسی، هیپوتانسیون و به ندرت مرگ کند. پس از آسیب با توتیای دریایی، حذف خارها و پدیسلاریا جهت به حداقل رساندن تماس با منبع زهر و متعاقباً درمان زخم‌ها و علایم مسمومیت با حداکثر سرعت ممکن بایستی انجام گردد. نتیجه‌گیری: زهرهای برخی از توتیای دریایی شامل توکسین‌ها و ملکول‌های فعال زیستی هستند که با مکانیسم های متنوع، اثرات سمیت خود را بر قربانیان خود اعمال می‌نمایند. با وجود مطالعات مختلف در زمینه توکسینولوژی این جانوران، مطالعات جامعی که منجر به شناسایی توکسین خالص، از زهر خام آنها گردیده باشد، انگشت شمار و ناتمام بوده که جای انجام مطالعات بعدی در آینده را باز گذاشته است.